Mobbing nedir? İş Hayatının Hastalığı: Mobbing

Mobbing, yıldırıcı ya da bezdirici, bir kişi veya grubun, pozisyonunu, mertebesini ya da gücünü kullanarak sistematik bir psikolojik şiddet ile başlayan ve durmadan devam eden duygusal saldırıya denilmektedir. İş hayatındaki mobbingin türleri bulunmaktadır. Bunlar; karşıdaki kişiyi önemsememe, lakap takma, sinirlendirme, iftira atma, yok sayma gibi durumlarla çeşitlendirilebilir.

İş hayatı bittikten sonra mesaj, arama ya da başka bir şekilde karşıdaki kişiyi aramak, sözlü taciz etmek de bu kapsamda ifade edilmektedir. Çalışma yerinin değiştirilmesi mobbing kapsamına girmektedir. İkamet yerine uzak bir yere tayini çıkılması mobbing durumuna girmektedir. Çalışma saatlerini arttırılması da mobbing kapsamına girmektedir. Yıldırıcı baskının yüzde 80’i yöneticiler ve patronlar tarafından uygulanmaktadır. Ayrıca, Türkiye’de Mobbingle Mücadele Derneği de bulunmaktadır.

Mobbing bazı yerlerde ofis hastalığı olarak da geçmektedir. Kasıtlı olması ya da sürekli yapılması halinde gerekli yerlere başvurulması gerekmektedir. Beyaz yakaların mavi yakaları ezdiği, üstlerin altlara baskı yaptığı durumlarda ortaya çıkan mobbing, aslında işten çıkartmak için yapılmaktadır. Bir kişi direkt olarak işten çıkarılsa, tazminat alacak ve şirketin maddi değerlerini zora sokacaktır. Bu yöntemle hem kendisi çıkar hem de şirketin tazminat için para kasasında kalır.

Mobbing kanıtlanması için

İş hayatında mobbingin kanıtlanması için, ilk olarak yazılı kaynakların kopyalanması ve alınması gerekmektedir. Bir kişi size sözlü şiddet uyguluyor ve duygusal da bir baskı yapıyorsa bunu da yazı ile belirtiyorsa mutlaka dosyanın kopyası alınmalıdır. Sözlü şartlar genel itibariyle kanıtlanamadığından ispat şartı zora girilmektedir. Lakin mobbing olaylarından sonra alınacak doktor raporu ile birlikte mobbingin ispati kolaylaşmaktadır.

Hukuksal süreç dahilinde mobbing, “ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri” kapsamına girmektedir. Bu durum mobbingi, haklı fesih olarak kabul edilmesine yol açar. Bu durumdan sonra, çalışanlar, mobbingi yapan kişi ya da patrona karşı “kötü niyet tazminatı” alabilmektedirler. Ayrıca yasalarda da belirtilerek mobbing için, tazminat talebi bulunulmaktadır. Şirket, mobbinge uğrayan kişileri korumakla mükelleftir. Hukuk bu durum için, “psikolojik şiddet türüne uğrayan kişilerin daha fazla zarar görmemeleri için gerekli önlemleri almaları yükümlü sayılmıştır” ibaresi yer almaktadır.(Yeni borçlar yasası 417/1)

Mobbing uygulanması durumunda nereye başvuru yapılmalı?

Bu duruma maruz kalan çalışanlar Çalışma Sosyal Güvenlik Bakanlığına, Türkiye Büyük Millet Meclisine, Anasaya Mahkemesine, Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi olan CİMER’e, Alo 170’e, Kamu Görevlileri Etik Kuruluna, Kamu Denetçi Kurumuna, Türkiye İnsan Hakları Kurumuna ve il, ilçe insan hakları kurumuna başvuru yaparak şikayetlerini dile getirebilirler. Yapılan şikayetin geçerli olabilmesi veya ispatlanması için varsa iş yeri kamera kayıtları, elektronik postalar, verilen işlerle ilgili belge veya tutanaklar yukarıda belirtilen kurumlara sunulmalıdır. Eğer yargıya taşınacak bir karar çıkarsa bu delillerin geçerliliği işçi için bir geçerlilik olarak sayılacaktır. İşverenin kamu veya özel sektöre olması bu durumu asla değiştirmez.

Peki işverenlerin bunu yapmasındaki amaç nedir?

Bir işverenin mevcut çalışanına mobbing uygulamasının asıl nedeni kişiye istifa ettirerek işten ayrılması durumunda ödeyeceği kıdem ve ihbar tazminatı ödemesinden kurtulmaktır.  Unutulmamalıdır ki, çalışanına yıllık izin kullandırmamak, mesaili veya vardiyalı şekilde çalıştırıp ödemesini yapmamak veya iş konusunda çalışanın yapabileceğinden fazlasını istemek direk mobbing uygulamasına verilecek örneklerdir. Yapılan araştırmalara göre ALO 170’e yapılan aramaların %67’i özel sektörde çalışan işçiler tarafından olduğu belirtilmiştir.

Neler yapmak gerekir?

Eğer bir çalışanın mobbing uygulamasına maruz kaldığı mahkeme yoluyla kanıtlanırsa iş akdinden doğan kıdem ve ihbar tazminatları haricinde sonuçlanan dava neticesinde manevi tazminat hakkı da kazanabiliyorlar.

Mobbing yapan işverene nasıl bir ceza yaptırım uygulanır?

Bir işverenin mobbing uygulaması adli bir suçu teşkil eder. Türk Ceza Kanunu’nun 105. maddesinde “Bir kimseyi cinsel amaçlı olarak taciz eden kişi hakkında mağdurun şikâyeti üzerine, üç aydan iki yıla kadar hapis cezasına veya adli para cezasına hükmolunur. Bu fiiller; hiyerarşi, hizmet veya eğitim/öğretim ilişkisinden kaynaklanan nüfuzu kötüye kullanılmak suretiyle ya da aynı işyerinde çalışmanın sağladığı kolaylıktan yararlanılarak işlendiği takdirde, yukarıdaki fıkraya göre verilecek ceza yarı oranında artırılır. Bu fiil nedeniyle mağdur; işi bırakmak, okuldan veya ailesinden ayrılmak zorunda kalmış ise verilecek ceza bir yıldan az olamaz.” (bkz: İlgili Kanun) hükmü yer almaktadır.

Konu ile ilgili aklınıza takılacak her hangi bir durumu yorum olarak aşağıya yazıp bizlere sorabilirsiniz. Eğer ilgilenirseniz iş psikoloji kategorisine göz atabilir daha farklı konularda bilgiler edinebilirsiniz.